Awantura o starożytną skalę solfeggio

Pierwsze, co podpadło mi w starożytnych dźwiękach solfeggio, to część nazwy. Pamiętam, że chodząc do szkoły muzycznej posiadałam solfeż, czyli książkę, w której zapisane były różne (niektóre nawet fajne) melodie na pięciolinii. Uczyliśmy się z tej książki odczytywać, jakie dźwięki stoją za nutowymi zapisami i śpiewać patrząc na nie. Niektórzy z nas zgadywali, ale idea była taka, że patrzyliśmy na zapis nutowy i wyobrażaliśmy sobie konkretne brzmienie w głowie. Zdarzało się też, że naszym zadaniem było zapisanie na pięciolinii tego, co nasza nauczycielka nam zagrała. Byłam więc nieco zdezorientowana użytym w starożytnych dźwiękach solfeggio słowem, przypominającym mi przytoczony solfeż. Solfeggio w muzyce (zwane także solfège, sol-fa, solfedge lub solfa) jest pedagogiczną techniką wykorzystywaną do nauczania śpiewu a vista, czytania nut głosem. A vista w terminologii muzycznej oznacza pierwsze wykonanie danego utworu muzycznego przez wykonawcę czytającego z nut, bez przygotowania, czyli bez wcześniejszego zaznajomienia się z zapisem nutowym tego utworu.[2] Współcześnie solfeż stał się dyscypliną służącą kształceniu słuchu muzycznego. Oprócz nauki czytania nut (solfeż właściwy) i zapisywania muzyki ze słuchu (dyktando) obejmuje ona także rozwijanie zdolności i umiejętności słuchowej analizy muzyki poprzez rozwijanie poczucia wysokości, barwy i funkcji dźwięku oraz poczucia rytmu i cech agogiczno-dynamicznych, kształtowanie zdolności intonacyjnych, wrażliwości na skale dźwiękowe i style muzyczne, umiejętności świadomego improwizowania muzyki głosem itp.[3] Solfeggio to po prostu forma solmizacji. Solmizacja w muzyce oznacza posługiwanie się sylabowymi nazwami dźwięków podczas śpiewu. Za twórcę solmizacji uważa się Guido d’Arezzo, który z hymnu na cześć św. Jana Chrzciciela, Ut Queant Laxis, wybrał początkowe sylaby (Ut, Re, Mi, Fa, Sol, La) poszczególnych wersów, śpiewanych od kolejnych dźwięków heksachordu. Heksachord to takie ładne słowo, oznaczające szereg 6 dźwięków w obrębie seksty (to interwał muzyczny), z półtonem w środku. Heksachord budowany był od dźwięków C, F, G i dzięki temu mówić można o trzech jego rodzajach: naturalny – C, D, E, F, G, A, miękki – F, G, A, B, C, D i twardy – G, A, H, C, D, E. Około 1600 roku do heksachordu dodano VII stopień oznaczając go sylabą Si, a około 1650 roku bezdźwięczne Ut zastąpiono sylabą Do.[4] Istnieją tak naprawdę dwa systemy solfeggio: jeden ze stałą pierwszą sylabą Do (stałe Do) i drugi z ruchomą (ruchome Do). Różnią się tym, że w stałym Do, pierwszy dźwięk solfeggio (pierwsza sylaba – do) będzie stały i będzie zawsze dźwiękiem C, a w ruchomym Do, sylaby odpowiadać będą stopniom skali, jednakże dźwięk pierwszej sylaby będzie różny w zależności od użytej skali – dla przykładu jeśli użyta zostanie skala G–dur, to pierwsza sylaba Do będzie równa dźwiękowi G. Uważa się, że Guido d’Arezzo używał ruchomego Do.

Myślę, że każdy kto przeczytał materiał do tego momentu zdążył już zrozumieć, że starożytne dźwięki solfeggio nie są absolutnie starożytne. Cytując za Wikipedią, starożytność to okres w historii (…) obejmujący dzieje (…) od powstania pierwszych cywilizacji do około V wieku n.e.[5] Guido d’Arezzo, twórca solfeggio, żył natomiast w latach od około 991 roku do około 1050 roku, czyli w wiekach średnich. Przypomnijmy też, że Ut Queant Laxis, napisany został przez Paulusa Diaconusa w VIII wieku. To był drugi mój poważny zarzut do teorii o starożytnych dźwiękach solfeggio. Nie mogłam zrozumieć, dlaczego nazywane były przez dr Horowitz’a i dr Puleo starożytnymi.

Powiedzieć należy także jasno, że Biblia została podzielona na rozdziały w XII wieku, a wersety zostały ponumerowane dopiero w XVI wieku.[6] Skoro częstotliwości starożytnych dźwięków solfeggio wywodzą się ze zredukowania numerów wersetów od 12 do 83 znajdujących sie w 7. rozdziale Księgi Liczb, to twórca solfeggio, Guido d’Arezzo nie mógł tego wiedzieć, a tym samym nie mógł tego obliczyć. Chcę też podkreślić, że w czasach d’Arezzo nie istniały żadne narzędzia do mierzenia wysokości (częstotliwości) dźwięku, więc przyporządkowanie częstotliwości 396 Hz do sylaby UT, 417 Hz do RE, 528 Hz do MI i tak dalej nie ma zupełnie sensu ponieważ d’Arezzo nie mógł o tych częstotliwościach mieć zupełnie pojęcia.

Wyżej wspomniałam, że d’Arezzo, wybrał początkowe sylaby (Ut, Re, Mi, Fa, Sol, La) poszczególnych wersów z hymnu na cześć św. Jana Chrzciciela, Ut Queant Laxis, śpiewanych od kolejnych dźwięków heksachordu (szereg 6 dźwięków w obrębie seksty z półtonem w środku). Wystarczy posłuchać Ut Queant Laxis na YouTube, żeby zrozumieć, że każdy wers zaczyna się od dźwięku położonego o stopień wyżej.[7] Kiedy jednak ustawimy w kolejności rosnącej częstotliwości, które zdekodował dr Puleo z Księgi Liczb, to efekt jest zupełnie inny i w niczym nie przypomina dźwięków Ut Queant Laxis. Prawdę mówiąc, uszeregowanie tych częstotliwości nie przypomina absolutnie żadnej znanej skali muzycznej, ze względu na bardzo dziwne odległości między kolejnymi dźwiękami. Odległości te mają jednak sens liczbowy, o czym napiszę za moment, przy okazji mojego odkrycia. Ponadto uważa się, że Guido d’Arezzo używał solfeggio z ruchomym Do. Oznacza to, że dźwięki solfeggio nie miały stałej wysokości, czyli nie posiadały konkretnej częstotliwości, a co za tym idzie, definiowanie 396Hz dla Do (UT) i kolejnych częstotliwości dla skali nie ma żadnego sensu. Starożytne dźwięki solfeggio nie są więc solfeggio i nie tworzą absolutnie żadnej skali.

W dalszych rozważaniach pominę kilka innych faktów, które nie trzymają się kupy w historii o starożytnych dźwiękach solfeggio, jak na przykład skala z A = 444 Hz, paradoks jednoczesnego sytuowania 528 Hz dla A i dla C, pitagorejska metoda redukowania liczb, która tak naprawdę jest metodą numerologii, a znana jest również jako metoda mod 9, czy też rzekomy fakt, że częstotliwość 528 Hz znana jest doskonale w świecie biologii.